Mascot và Original Character (OC) khác nhau như thế nào

Bạn từng tìm “Mascot là gì” và thấy hình ảnh chú gấu của Mì Gấu Đỏ, rồi gõ “OC là gì” và lạc vào diễn đàn nghệ thuật đầy nhân vật anime tự vẽ? Không ít người bối rối trước sự khác biệt giữa Mascot và OC. Thực ra, sự nhầm lẫn này hoàn toàn dễ hiểu, bởi hai khái niệm này phụ thuộc vào bối cảnh sử dụng: Thương hiệu (Marketing) hay Sáng tạo cá nhân/Fandom. Bài viết này Chonkaverse phân tích cả hai khía cạnh để bạn nắm rõ.

Tại sao Mascot và OC dễ bị nhầm lẫn?

Sự nhầm lẫn xuất phát từ cách từ “Mascot” được sử dụng đa nghĩa:

• Trong Marketing: Mascot là nhân vật chiến lược, đại diện cho công ty, thương hiệu hoặc đội thể thao. Nó được tạo ra nhằm tăng nhận diện thương hiệu, kết nối cảm xúc và thúc đẩy doanh số.
• Trong Sáng tạo cá nhân/Fandom: OC (Original Character) là nhân vật do cá nhân sáng tạo ra, phục vụ mục đích kể chuyện, nhập vai hoặc thể hiện bản thân. Trong cộng đồng này, Mascot thường là OC đại diện cho nghệ sĩ, ví dụ như avatar trên mạng xã hội hoặc nhân vật biểu tượng riêng.

Nói cách khác, Mascot có thể là đại diện cho một tổ chức hoặc cho cá nhân, còn OC luôn là sản phẩm sáng tạo cá nhân.

Tiêu chí	Sáng tạo cá nhân (Fandom)	Thương hiệu (Marketing)
Định nghĩa Mascot	Một OC được chọn làm đại diện cá nhân cho nghệ sĩ/tác giả	Nhân vật đại diện cho công ty, tổ chức, đội thể thao
Định nghĩa OC	Original Character: bất kỳ nhân vật nào do cá nhân tự sáng tạo, tồn tại trong vũ trụ riêng hoặc fandom	Thuật ngữ ít dùng; gần nghĩa nhất là “Brand Character”
Mục đích chính	Kể chuyện, nhập vai, thể hiện bản thân, sáng tạo nghệ thuật	Quảng bá thương hiệu, xây dựng hình ảnh, kết nối cảm xúc, thúc đẩy doanh số
Quyền sở hữu	Cá nhân sở hữu 100%	Tổ chức sở hữu bản quyền và quyền trí tuệ
Ví dụ điển hình	Nhân vật OC làm avatar nghệ sĩ, hoặc mascot cá nhân trong fanart	Tony the Tiger, Michelin Man, gấu Mì Gấu Đỏ

Tóm lại:

• OC là tất cả nhân vật do bạn sáng tạo, dùng cho kể chuyện, nghệ thuật và nhập vai.
• Mascot là nhân vật đại diện, có thể thuộc OC cá nhân hoặc thuộc thương hiệu.

Hiểu rõ bối cảnh sử dụng sẽ giúp bạn không bao giờ nhầm lẫn giữa Mascot và OC nữa.

Tổng quát thông tin về mascot

Nếu bạn đang cân nhắc việc thổi hồn cho thương hiệu, việc hiểu rõ Mascot (Linh vật thương hiệu) là điều quan trọng.

Mascot là gì?

Mascot là một nhân vật đại diện sống động có thể là người, động vật hoặc đồ vật được nhân cách hóa, được tạo ra để thể hiện bản sắc, giá trị và cá tính thương hiệu. Nó đóng vai trò như một người phát ngôn hư cấu cho sản phẩm, dịch vụ hoặc tổ chức.

Thuật ngữ mascot xuất phát từ tiếng Pháp mascotte, nghĩa là bùa may mắn. Một mascot thành công không chỉ tạo ấn tượng, mà còn trở thành biểu tượng gắn kết khách hàng với thương hiệu.

Mascot khác gì so với Logo?

Nhiều người nhầm lẫn Mascot với Logo. Tuy nhiên:

• Logo: Là dấu ấn tĩnh, đại diện cho thương hiệu một cách trực quan, ví dụ: dấu swoosh của Nike.
• Mascot: Là linh hồn sống động, có tính cách, có thể tương tác và kể chuyện, ví dụ: Người lốp xe Michelin. Logo không thể trò chuyện, nhưng mascot có thể tạo ra kết nối cảm xúc với khách hàng.

Mục đích chiến lược của Mascot

Nhân cách hóa thương hiệu

Mascot giúp biến các giá trị trừu tượng như thân thiện, năng động hay đáng tin cậy thành một nhân vật dễ nhận diện và gần gũi. Khách hàng cảm thấy kết nối và dễ nhớ hơn.

Tăng cường nhận diện và cảm xúc tích cực

Não bộ con người ghi nhớ hình ảnh tốt hơn văn bản. Chỉ một mascot nổi bật có thể giúp thương hiệu ghi dấu trong tâm trí khách hàng, như Chuột Mickey đối với trẻ em Mỹ.

Truyền tải thông điệp và tăng tương tác

Mascot có thể ứng dụng trong nhiều hình thức:

• Trang phục sự kiện trực tiếp
• Video hoạt hình giải thích
• Sticker và emoji trên mạng xã hội (Zalo, Facebook)
• Giao diện người dùng (UI) của ứng dụng
• Chiến dịch TikTok

Ví dụ: Cú xanh Duolingo trở thành một idol trên TikTok, tạo ra hàng triệu tương tác nhờ tính cách và sự linh hoạt trong nội dung, điều mà logo không thể làm.

Thuật ngữ OC (Original Character – Nhân vật Gốc) hiếm khi được sử dụng trong marketing. Tuy nhiên, quá trình tạo mascot, xây dựng câu chuyện nền, xác định đặc điểm tính cách, thiết kế ngoại hình về bản chất chính là tạo ra một OC.

Một mascot thương hiệu thực chất là một OC được tạo ra cho mục đích thương mại:

• Mục tiêu chiến lược rõ ràng (không chỉ cho vui)
• Bản quyền và quyền sở hữu thuộc về công ty, không phải nghệ sĩ thiết kế

Trong ngành marketing, thuật ngữ chính xác hơn là Brand Character (Nhân vật Thương hiệu) hoặc Spokescharacter (Nhân vật phát ngôn).

Phân loại Mascot thương hiệu

Mascot hình người

• Dựa trên người thật: Đại tá Sanders của KFC
• Hình mẫu/Siêu anh hùng: Mr. Clean đại diện cho sức mạnh và sự sạch sẽ

Mascot động vật

Loại phổ biến nhất, dễ liên kết tính cách động vật với thương hiệu

• Ví dụ quốc tế: Hổ Tony của Kellogg’s, Cú Duolingo
• Ví dụ Việt Nam: Kiến S-ANT của CellphoneS, đại diện cho tinh thần chăm chỉ, kiên trì

Mascot đồ vật

Nhân cách hóa sản phẩm hoặc vật thể liên quan. Ví dụ: M&M’s (mỗi viên kẹo một tính cách), Người lốp xe Michelin (Bibendum).

Tổng quan thông tin về OC (Original Character)

Ở đây, quy tắc sáng tạo hoàn toàn khác. OC (Original Character) là trái tim của cộng đồng, trong khi Mascot mang ý nghĩa cá nhân và đại diện.

OC (Original Character) là gì?

OC là bất kỳ nhân vật do bạn tự tạo ra từ đầu, hoàn toàn thuộc quyền sở hữu của bạn. Nó không phải nhân vật có sẵn hay được tạo bởi tác giả khác.

OC có thể tồn tại trong vũ trụ riêng hoặc trong một vũ trụ hư cấu đã có sẵn (ví dụ: Harry Potter, Naruto, Genshin Impact).

• Trong vũ trụ có sẵn, OC là nhân vật phi chính tắc, tức là không thuộc cốt truyện gốc.
• Ví dụ: Một học sinh mới tại Hogwarts bạn tự tạo ra chính là OC.

OC được tạo ra để kể chuyện, nhập vai, vẽ fanart, viết fanfic hoặc khám phá vũ trụ hư cấu theo góc nhìn riêng. Nói ngắn gọn: tạo OC là cho vui và sáng tạo.

Trong cộng đồng nghệ sĩ, từ Mascot không mang nghĩa thương hiệu. Thay vào đó:

• Mascot cá nhân là một OC được nghệ sĩ chọn để đại diện cho chính mình trước công chúng.
• Mascot thường là avatar trên ArtStation, DeviantArt, Twitter, hoặc Facebook.
• Khi nhìn thấy Mascot đó, bạn có thể nhận ra ngay tác giả.

Phân biệt bộ ba: OC với Mascot với Persona

OC (Nhân vật Gốc)

• OC là những nhân vật riêng biệt, phục vụ câu chuyện.
• Chúng có tính cách, quá khứ và cuộc sống riêng.
• Nghệ sĩ có thể sở hữu hàng trăm OC, mỗi OC đại diện cho sáng tạo và khả năng kể chuyện.

Mascot (Linh vật cá nhân)

• Mascot là OC đại diện trước công chúng.
• Thường chỉ có một Mascot chính.
• Mascot có thể nói chuyện với fan, xuất hiện trong hậu trường hoặc thông báo tin tức.
• Chúng là thương hiệu cá nhân của nghệ sĩ.

Persona (Bản ngã)

• Persona là phiên bản lý tưởng hóa hoặc cách điệu của bạn ngoài đời thực.
• Ví dụ: Fursona trong cộng đồng furry hoặc Ponysona trong fandom My Little Pony.
• Persona gắn chặt với bản sắc cá nhân và có thể thay đổi theo bạn.

Bạn cũng sẽ thường nghe thuật ngữ “Mascot OC”. Điều này đơn giản là khi một nghệ sĩ chọn một trong các OC (Nhân vật gốc) của họ để đảm nhận chức năng của một Mascot (Linh vật cá nhân).

Thú vị là, đôi khi hành vi của “Mascot OC” này (ví dụ: nói chuyện với fan) không được coi là “chính tắc” trong câu chuyện chính của nhân vật đó.

Tại sao đa phần Mascot và OC thường thất bại?

Để có cái nhìn toàn diện, cần thừa nhận rằng không phải lúc nào Mascot hay OC cũng thành công. Cả Mascot thương hiệu và OC cá nhân đều tiềm ẩn rủi ro riêng, liên quan đến nhận diện, cảm xúc công chúng, và phản ứng xã hội.

Rủi ro thương hiệu: Khi Mascot trở thành gánh nặng

Case study: Sự nghỉ hưu của Chú hề Ronald McDonald

• Chú hề Ronald McDonald từng là biểu tượng của niềm vui, thân thiện với trẻ em.
• Tuy nhiên, trào lưu “scary clown” toàn cầu vào khoảng năm 2016 biến hình ảnh chú hề thành biểu tượng nỗi sợ hãi.
• Kết quả: McDonald’s phải ngừng sử dụng mascot này để tránh ảnh hưởng tiêu cực đến hình ảnh thương hiệu.

Cảnh báo: Khi Mascot không còn đại diện đúng giá trị thương hiệu

• Ví dụ: Vua Burger (Burger King) trong một số chiến dịch cố gắng biến mascot thành hài hước, nhưng lại tạo cảm giác kỳ quái, rình rập.
• Rủi ro có thể xuất phát từ văn hóa xã hội bên ngoài hoặc chiến lược nội bộ sai lầm.
• Mascot thất bại có thể làm suy giảm niềm tin khách hàng, ảnh hưởng tiêu cực đến brand equity.

Rủi ro cộng đồng: Khi OC bị chỉ trích

Khi chia sẻ OC, nguy cơ lớn nhất là bị gán mác “Mary Sue” hoặc “Gary Stu” cho nhân vật nam. Đây là thuật ngữ miệt thị, dùng để chỉ một OC hoàn hảo quá mức, phi lý:

• Quá xinh đẹp/đẹp trai
• Tài năng xuất chúng, ít hoặc không có điểm yếu
• Được tất cả nhân vật canon yêu quý
• Thường là phiên bản lý tưởng hóa của tác giả

OC bị gọi là “Mary Sue” thường bị chỉ trích mạnh mẽ trong cộng đồng fandom, ảnh hưởng đến danh tiếng nghệ sĩ và trải nghiệm tương tác với fan.

Vậy, Mascot và OC khác nhau như thế nào? Câu trả lời là mọi sự khác biệt đều nằm ở bối cảnh sử dụng.

Trong Marketing thương hiệu, Mascot là nhân vật chiến lược được tạo ra và sở hữu bởi doanh nghiệp. Nó đại diện cho hình ảnh thương hiệu, giúp truyền tải giá trị cốt lõi, tăng nhận diện và kết nối cảm xúc với khách hàng.

Trong lĩnh vực sáng tạo nghệ thuật, OC (Original Character) là nhân vật gốc thuộc quyền sở hữu của nghệ sĩ hoặc tác giả. Khi một nghệ sĩ chọn một OC để làm hình ảnh đại diện cho bản thân, nhân vật đó có thể được gọi là Mascot cá nhân nhưng vẫn giữ nguyên bản chất là OC.

Dù bạn là marketer đang xây dựng một Brand Character hay nghệ sĩ đang phát triển OC cá nhân, điều quan trọng nhất là hiểu rõ mục đích, bối cảnh và đối tượng khán giả của mình.